Litera D
- damnum – utrata, strata, niekorzyść
- darthun – dziś: dartun – właściwie – przedstawiać, obrazować; w przenośni – określać prawdziwość lub fałszywość rzeczy (np. wykazywać coś w oparciu o dowody)
- Data – dane (treść, materiał)
- datio in solutum – świadczenie zamiast zapłaty
- de concert – jednomyślnie
- Debent – dłużnik
- Debit – debit – sprzedaż, zbyt – debitiren – sprzedać, zbyć
- Debitor – dłużnik
- Debitum – dług
- Decem – dziesięcina – 1/10 dochodu przekazywana na rzecz duchowieństwa; decimiren – pobierać dziesięcinę (też: Zehent)
- Decennium – okres 10 lat
- Decent – szykowny, przyzwoity
- decerniren – decernować – rozstrzygać, decydować
- Decernent – urzędnik rozstrzygający sprawę, także osoba w kolegium, której przysługuje prawo przedstawienia lub decydowania o sprawie
- Decharge – kwitowanie, poświadczenie prawidłowo przeprowadzonych rachunków; dechargiren – wywiązać się ze zobowiązania
- Declaration – 1. wyjaśnienie (interpretacja) przepisu prawnego; 2. informacja o towarach do oclenia; 3. oświadczenie dłużnika o jego majątku
- decortiren – odliczać, potrącać
- Decorum – przyzwoitość, obyczaj
- Decret – dekret – zarządzenie władzy zwierzchniej, rozstrzygnięcie, orzeczenie; decretiren – orzekać, zarządzać
- Decretum ad agendum – pełnomocnictwo udzielone kuratorowi (opiekunowi)
- dediren – wykreślić zapis o długu; dedit – zapłacono (zwykle skrót – dd.)
- defamiren – zniesławić; Defamation (Diffamation) – zniesławienie; Diffamator – oszczerca
- Defension – defensywa – pismo obronne (środki obronne w postępowaniu sądowym); Defensor – obrońca, doradca; Defensiv – obronne
- deferiren – deferować – przyznawać, gwarantować; odebrać (np. od kogoś przysięgę), akceptować; oznajmiać
- Defunctus – zmarły
- Defuncta – zmarła
- Delatio – delacja – potajemne oskarżenie, denuncjacja, donos
- Delictum – delikt – czyn zabroniony; Corpus delicti – przedmiot przestępstwa, dowód rzeczowy
- delogiren – wyprzeć, wyrugować (kogoś z zajmowanego miejsca); wyprowadzić się (z mieszkania); rozdzielić wojsko na kwatery (stąd – Delogirungsplan)
- demarkiren – demarkować – rozgraniczenie, wyznaczać granicę; Demarkationslinie – linia demarkacyjna, linia graniczna
- Denomination – mianowanie; niedokładne nazwanie osoby lub rzeczy
- dependiren – dependować – zależeć (coś lub ktoś od kogoś); Dependenz – zależność, uzależnienie
- Deponiren – deponować – złożyć na przechowanie; Depositum – dobro złożone na przechowanie
- Deposition – złożenie (depozytu); orzeczenie przed sądem, zeznanie świadka do protokołu
- Depot – skład, magazyn; w wojsku – wszelkiego sprzętu wojskowego, amunicji itd. z wyjątkiem żywności; w handlu – towarów, papierów wartościowych itd.
- derogestalt – w ten sposób, tego rodzaju
- derweil – podczas, w tym czasie
- Deservitum – wynagrodzenie adwokata
- desideriren – wymagać, pragnąć; Pium desiderium – pobożne życzenie
- Designation – desygnacja, desygnowanie – mianowanie, wyznaczenie; designiren – desygnować, zapisać; Aktendesignation – spis wysłanych (ekspediowanych) tomów akt
- Desolation – dezolacja – zniszczenie, spustoszenie; desoliren – pustoszyć; Desolat – zniszczony, opustoszały
- Dessein – zamiar, projekt
- Deterioration – deterioracja – pogorszenie, utrata wartości; deterioriren – pogarszać, czynić bezwartościowym
- Diameter – średnica
- Diarium – diariusz – dziennik, pamiętnik
- Diäten – diety – wynagrodzenie dzienne; Diätarius – robotnik dniówkowy (otrzymuje wypłatę za każdy dzień)
- Diffamation – zniesławienie; zob. defamiren
- differiren – różnić się, być odmiennym; Differenz – dyferencja, zróżnicowanie; Different – zróżnicowany, inny
- Diffession – odrzucenie (wyparcie się) dokumentu lub podpisu pod przysięgą; termin często występujacy w postępowaniu dowodowym, podczas którego osoba, której przedstawiono dokument, mogła go pod przysięgą uznać (zu agnosciren) lub odrzucić (zu diffitiren)
- Difficultät – trudność, przeszkoda; difficil – trudno, ciężko
- Difform – rozmaity, różnorodny; np. orzeczenie sądu I. instancji jest difform od orzeczenia sądu II, instancji, jeśli orzeczenia te różnią się od siebie
- Digesten – digesta – część prawa rzymskiego; zob. Kodeks Justyniana (Wikipedia); Pandekten (Wikipedia)
- Dignität – godność, honor
- Dilation – dylacja – odroczenie (np. terminu rozprawy); dilatorisch – przeciągający, odwlekający
- Diligence – pośpiech, gorliwość, pilność
- Dimidia, dimidium – połowa
- Dismembration – dysmembracja – rozdzielenie (rozparcelowanie) nieruchomości, majątku ziemskiego; dismembriren – parcelowac, dzielić na części; parcelacje folwarku, dobra rycerskiego były częste na przełomie XVIII i XIX w., działki przechodziły w ten sposób w ręce chłopskie; zob. Historia Śląska, t. II, cz. 1, 1966 r., s. 64
- Disput – dysputa – spór, wymiana zdań; disputiren – kłócić się
- Dissertation – dysertacja – naukowe opracowanie (rozprawa)
- dito, detto – tak samo (stosowane, aby nie powtarzać wcześniej podanego); zwykle skrót: dto
- Diversion – dywersja – nieoczekiwany cios (uderzenie), w sensie wojskowym – na tyły wroga
- dividiren – dzielić; Dividende – dywidendy, udziały
- Division – 1. dywizja; 2. podział; 3. wydział; najczęściej jako dywizja (zwykle większa jednostka wojskowa pod dowództwem generała)
- Divortium – rozwód
- dociren – uczyć, nauczać
- Dolus – oszustwo; dolose – oszukańczy
- Domänen – domeny; majątki (zwykle ziemskie) należące bezpośrednio do właściciela ziemskiego; od średniowiecza – teren należący bezpośrednio do panującego (w odróżnieniu od lenna); od XVIII w. określane jako Kammergüter – dobra kamery; zarówno państwowe, jak i prywatne
- Domicilium – miejsce zamieszkania; domiciliren – mieszkać; domicilium habitationis – miejsce przebywania; domicilium originis – miejsce urodzenia
- Dominium – dominium – własność, majątek ziemski; dominum directum – własność zwierzchnia; dominium utile – własność użytkowa (faktyczny użytkownik gruntu); zob. Domänen
- Dos – posag, dar podczas zaślubin dla męża; w przypadku całkowitej wspólnoty majątkowej nie występuje
- Dotalitium – majątek ofiarowany żonie podczas zaślubin, który może użytkować na czas swego życia także po śmierci męża; inaczej – Leibgedinge, Leibgdünge
- Drogist – handlarz przyprawami i innymi produktami roślinnymi
- Dubium – wątpliwość; sine dubio – bez wątpliwości; causa dubia – wątpliwa sprawa
- Duodez – format książkowy tworzący 12 kart, czyli 24 strony; z łac. duodecim – dwanaście
- Duplik – duplika – replika na odpowiedź oskarżonego; dosł. drugie pismo z odpowiedzią
- Duplum – dwukrotność; in duplo – podwójnie; duppliren – podwajać
- Durante – podczas; durante processu – podczas procesu; durante matrimonio – w czasie trwania małżeństwa
Litera E
- eadem – tam, tamże
- Ebdomada – zob. Hebdomada (też Hebdomas) – tydzień
- Ebenist – stolarz artystyczny, wykonywał meble głównie z drogiego drewna egzotycznego, które nakładał na mniej wartościowe elementy z drewna pozyskiwanego na miejscu, zob. Ebenist (Wikipedia)
- Ebentürer – handlarz biżuterią i towarami luksusowymi
- Eberschmied – też: Bohrerschmied – kowal wyrabiający wiertła (ręczne)
- ebrietas – pijaństwo
- eccere – zaiste, zaprawdę
- Eclaireur – podpora na przodzie lokomotywy służąca do usuwania ewentualnych przeszkód leżących na torach
- economus – ekonom, rządca (nadzorca)
- Edelschmied – kowal wyrabiający przedmioty z metali szlachetnych (tu: Goldschmied – złote, Silberschmied – srebrne)
- Edelsteinwürker – handlarz kamieniami szlachetnymi, jubiler
- ederitarius – dentysta
- Edict – edykt – akt prawny, ustawa, publiczne obwieszczenie
- Edictal-Citation – wezwanie przez obwieszczenie, pisma publiczne (np. gazetę urzędową)
- Effigies – wizerunek, odwzorowanie
- Ehehalt – czeladź, służący
- eheledig – to samo, co ledig – stanu wolnego, niezamężny
- Ehrbarkeit – zacność, też: zacny – w odniesieniu do patrycjuszy, a później członków rady, sądu
- Eicher – mierniczy, geodeta
- eiecto – wypędzenie, wyrzucenie
- Eiermann, Eiermenger – handlarz jajami
- Eigenkätner – rolnik uprawiający gospodarstwo, ale nie posiadający żadnej jego części
- Eigenlehner – górnicy, którzy oddane w lenno zabudowania górnicze sami obsługują, tego rodzaju pojedyncze lenno mogło składać się maksymalnie z 8 ludzi. Czasem mylone z Eigenlöhner
- Eigentümer, Eigenthuemer – właściciel (wpisany w księdze wieczystej, posiadający pełnię praw na nieruchomości)
- Einfahrer – urzędnik górniczy (Bergbaubeamter), sztygar (Steiger)
- Eingangsregister – rejestr wpływu (skrót – E.R., np. 41 E.R. 108.38) – służył też do wpisywania pism w przypadku, gdy istniała wątpliwość do jakich akt je dołączyć, lub czy należy założyć nowe; dla pism które kieruje się do innych urzędów (lub otrzymuje się) bez konkretnej, rzeczowej dyspozycji
- Eingräber, Eisengräber – grawer, wyrabiacz pieczęci
- Einlasser – oddźwierny, portier
- Einleger – bednarz
- Einlieger – 1. mieszkaniec wsi bez własnej nieruchomości, domu, wynajmujący kąt u bogatszego chłopa, trudniący się czasem rzemiosłem; 2. chłop z niewielką nieruchomością; 3. dzierżawca, najemca; zob też: Einwohner, Häusling
- Einpfenniger – zwierzchnik osoby, która pobiera pieniądze za eskortowanie
- Einsäckler – poborca podatkowy
- Einsasse – mieszkaniec
- Einschlagmacher – wypalał drewno siarką na wino i moszcz winny
- Einsitzer, też: Altsitzer – chłop na wycugu
- Einspänner – pełny kmieć (siodłak), też: Vollbauer, Großbauer
- Einsteher – zmiennik (przy poborze do wojska)
- Eisendrechsler – tokarz (określenie stosowane w XIX wieku)
- Eisenhuter – wytwórca hełmów i szyszaków
- Eisenmeister – strażnik więzienny
- Eisenmenger – handlarz żelazem, wyrobami z żelaza
- Eisenschmelzer – wytapiacz rudy, tu: Waldschmied (zob. http://de.wikipedia.org/wiki/Waldschmiede)
- eiulo – płacz, lament
- ejus domicilium – z tego samego miejsca, np. z tej samej parafii; miejscowy
- ejusdem, eiusdem – tego samego (np. miesiąca, roku, materiału)
- elamentabilis – żałosny
- elapso termino – po upływie terminu
- Eleve – elew – uczeń, wychowanek
- elich – zacny, czcigodny – dziś ehrlich (może być też błędnie dla etlich – niejeden)
- elidiren – elidować – 1. usunięcie samogłoski lub części wyrazu, apostrofować; 2. odnieść się do zarzutów strony przeciwnej (prawn.)
- eligiren – wybierać (electiv – z wyboru)
- elinguis – niemowa
- elocutio – wynagrodzenie, zadośćuczynienie
- eluego – zrzucić żałobę
- Email – emalia; dawniej – szmelc, smalc – sposób zdobienia wyrobów metalowych za pomocą szklistej (barwionej) powłoki, zob. Emalia (Wikipedia)
- emancipio – usamodzielnić,upełnoletnić,osiagnąc dojżałość prawną
- emaniren – emanować; uchwalać, wychodzić (publikować); promieniować, wypływać
- Emballiren – 1. opakowanie towaru; 2. koszt opakowania i pakowania towaru; doppelt emballiren – opakować dodatkowo w maty, słomę jako ochrona lub podwójnie; też – Emballage
- Emendanda – wszystko, co musi być skorygowane w tekście
- emendatio – poprawa, udoskonalenie
- Emendator – korektor
- emendiren – poprawić, skorygować
- emercor – okupić
- emigro – wywędrować
- eminus – daleki
- emitto – wysyłać
- Emmerer – wytwórca wiader
- Emolument – korzyść, pożytek (Emolumente – dochody)
- emorior – zaginąć, umrzeć
- Emphyteusis – emfiteuza – dzierżawa z prawem pobierania pożytków i wznoszenia budowli, a nawet zbycia praw lub przekazania w spadku (bardzo zbliżone do prawa właściciela) w zamian za roczną opłatę (Canon, Pensio); Emphyteuta – osoba, która otrzymała nieruchomość w dzierżawę, zob. Emfiteuza (Wikipedia)
- emptito – kupić, kupować
- en gros – ogólnie; w odróżnieniu od – en detail – w detalach
- enervis – bezsilny, słaby
- enrolliren, enroliren – wpisać się na listę; zaciągnąć się do wojska
- ensifex – płatnerz, miecznik
- Entensteller – pomocnik podczas polowania na ptactwo wodne
- Entfernungsmesser – dalmierzysta
- Entrepreneur – organizator koncertów, uroczystości; dostawca; in Entreprise geben (nehmen) – zorganizować budowę, dostawę (jako główny wykonawca)
- ephipparius – siodlarz
- Ephorus – efor, nadzorca, zwierzchnik instytucji publicznej (szkoły) lub kościelnej
- epiclerus – dziedziczka
- epigonus – pogrobowiec
- epiphora – katar
- episcopus – biskup
- Epizootien – zaraza zwierzęca
- equicius – handlarz koni
- Erbbescheinigung – zob. Erbschein
- Erbhöferolle – matrykuła niepodzielnych gospodarstw dziedzicznych
- Erblegitimation – legitymacja spadku
- Erbrichter – 1. sędzia prawa spadkowego – sędzia rozstrzygający spory spadkowe; 2. sędzia dziedziczny – sprawujący urząd dziedzicznie (zwykle na wsi, wójt, sołtys dziedziczny) – do reformy sądownictwa w poł. XIX w.
- Erbschaftsausschlagung – odrzucenie spadku
- Erbschein, Erbbescheinigung – akt poświadczenia dziedziczenia, dziś także: stwierdzenie nabycia spadku, udzielany na wniosek, przez właściwy sąd do spraw spadkowych; w aktach niemieckich odróżniano obydwa terminy, stąd dla „Erbbescheinigung” proponuję – „potwierdzenie nabycia spadku”, zob. Erbschein (Wikipedia)
- Erbscholtisei – dziedziczne sołtystwo (Scholtisei – nazwa występująca głównie na Śląsku)
- Erbzinsbauer – kmieć (siodłak) czynszowy – użytkował nieruchomość przekazaną przez właściciela ziemskiego dziedzicznie, za którą płacił roczny czynsz, osobiście był wolny
- Erchmacher, Erchmecker, Erchmeker – białoskórnik
- Erdebäcker – garncarz, też: zdun
- Erdtrichsmesser, Ertrichsmesser – geometra
- erectus – prosty, wyniosły
- eremita – pustelnik
- ergastularius – strażnik więzienia
- erraticus – tułacz
- erro – błądzić, tułać się,mylę się
- erronis – włóczęga
- error – błąd; error facti – błąd co do faktu; error iuris – błąd co do prawa
- Erteilung – wydanie
- eructo – zwymiotować
- eruginator – miecznik, szlifierz mieczy
- eruiren – zbadać, wywodzić
- erus – właściciel, pan domu
- Erweißer – handlarz grochem
- esca – jedzenie, pokarm
- Escadron, Eskadron – eskadron, oddział konnicy w sile ok. 100-200 koni, także – Schwadron (szwadron), Geschwader
- Eseler – drobny handlarz (woził swoje towary na ośle – Esel)
- Essenkehrer – kominiarz
- Esser – budowniczy powozów
- Estafette – sztafeta, posłaniec konny, też – Stafette
- Estricher – wytwórca jastrychu (zob. http://pl.wikipedia.org/wiki/Jastrych)
et – spójnik / i / - Etablieren – 1. założyć (np. firmę, warsztat); 2. osiedlić się (Etablissement – osiedlenie)
- Etat – budżet (plan dochodów i wydatków)
- etiam – jeszcze, zawsze
- etwen, eczwen, etwan – były, dawniej
- Etzmaler – hecował żelazo, czyli wyżerał kwasami rozmaite desenie np. na zbrojach
- Eulner – garncarz
- euxinus – gościnny
- evasio – zwolnienie od skargi
- eventum – wyjście, rezultat
- Eviction – ewikcja, gwarancja, rękojmia, sprzedający gwarantował, że rzecz sprzedana przechodzi na nabywcę, a wszelkie roszczenia przejmuje na siebie, zwana także – warunkiem
- evictor – zachodźca
- evidens – oczywisty, wpadający w oczy
- evito – odebrać życie
- Evolution – ewolucja, rozwój, zmiany (np. w biologii); w wojskowości – każdy ruch wojska powodujacy zmianę linii natarcia
- evulsio – wyrwanie
- Ewerführer – szyper, zajmował się transportem pojemników na wodę lub materiały sypkie na statki
- ewiger Vikar – zastępca proboszcza, czasem tymczasowo (Pfarrverweser w Niemczech i na obszarze niemieckojęzycznym Szwajcarii – zob. Pfarrverweser (Wikipedia)
ex aequo et bono – według tego, co słuszne i dobre (dot. wyroku opartego na ogólnych zasadach sprawiedliwości społecznej) - ex contractu – z kontraktu, z umowy
- ex decreto – na podstawie decyzji
- ex lege – według prawa, z mocy ustawy
- exact – dokładnie
- Exactitüde – punktualność
- exactor – poborca podatkowy
- excarnifico – zamęczyć na śmierć, zakatować
- excerpiren – ekscerpować, robić wyciąg, wypis z księgi, dokumentu itp.
- Excitatorium – powtórny nakaz urzędowy
- excludiren – wyłączać
- Exclusion – wyłączenie, prekluzja
- excoriator – rakarz, hycel; oprawca
- excors – głupi, bezrozumny
- exemplaris – odpis, kopia
- exfideiubere – uwolnić od zastawu, wyręczyć
- exheres – wydziedziczony
- exhibeo – wystawić na widok, okazywać
- exinde – potem, następnie
- exlegis – bezprawny
- expletio – uzupełnienie
- explicite – jasno, wyraźnie, bezpośrednio
- expressis verbis – dobitnymi słowami, wyraźnie, dokładnie
- expropriatio – wywłaszczenie
- expugnax – skuteczny
- expurgatores – świadkowie przysięgi
- extenuatio – płacenie długu ratami z dochodów
- extorris – wygnaniec
- extractum – wyciąg, wypis
- extraneus – wyzuty, pozbawiony z czegoś, nie należący do rodziny
Litera F
- fabella – anegdota
- faber – rzemieślnik, kowal (niem. Schmied)
- faber argentarius – rzemieślnik wyrabiający biżuterię i inne przedmioty ze srebra (niem. Silberschmied)
- faber aurifaber – złotnik (niem. Goldschmied)
- faber cuprarius – kotlarz (niem. Kupferschmied)
- faber ferrarius, faber ferri – kowal żalaza (niem. Eisenschmied), też ślusarz
- faber lignarius – cieśla (niem. Drechsler)
- faber murarius – murarz (niem. Maurer)
- Fächermacher – rzemieślnik wyrabiający wachlarze (służyły nie tylko do chłodzenia twarzy, ale też jako osłona przed słońcem i insektami)
- Fadenmacher – rzemieślnik produkujący nici (dziś Zwirner)
- Fahnenschmied – kowal w służbie kawalerii
- Fahrender – minstrel, członek wędrownej kapeli
- Fahrensmann – marynarz (dziś – Seemann, Matrose)
- Fahrer vom Bock – woźnica z kozła
- Fahrer vom Sattel – woźnica z siodła
- Faktor – 1. zarządzający przedsiębiorstwem; 2. pełnomocnik handlowy lub przedsiębiorcy
- Faktotum – służący (zaufany, wypełniający wszystkie polecenia)
- falcarius – kowal kos
- falconarius – sokolnik
- Fallmeister – rakarz
- falsus – fałszywy
- famatus, famosus – sławetny; określenie średniozamożnego rzemieślnika, mieszczanina
- famella – służąca
- familia defuncta – wygasły ród
- Familienrechtliche Angelegenheiten – sprawy prawa rodzinnego
- famulans Villanus – służący wieśniak
- famulatus – służba, niewola
- famulus – 1. parobek, sługa; 2. uczeń, czeladnik (niem. Geselle, Lehrjunge)
- famulus ecclesiae – kościelny
- Fänger – człowiek, który zajmuje się aresztowaniem, ściganiem
- Farbenmacher, Farbenreiber – wytwórca farb, barwników najczęściej z ziemi, drewna, liści, kwiatów i korzeni
- Farcher – handlarz wieprzowiną
- Fässler – bednarz
- Faßmaler – 1. malarz pokojowy; 2. malarz na rzeźbach
- Faßzieher – 1. pomocnik handlarza; 2. ładowacz
- Fastbäcker – piekarz chleba żytniego
- Faut, Fauth – wójt
- Fechner – wytwórca i handlarz futrami
- Federfechter – szermierz
- Federputzer, Federschmücker – wytwórca modnych dodatków z piór ptasich
- Feidum – okup wypłacany poszkodowanemu
- Feilbeck – piekarz, określany mianem Grobbäcker tj. piekarz, którzy nie wypiekał białego (lub pszennego) chleba, który swoje produkty wystawiał na sprzedaż
- Feilenhauer, Feiler – wytwórca pilników, tarek
- Feilschlächter – rzeźnik, który wystawiał mięso, kiełbasy na sprzedaż w swoim sklepie (ławie)
- Feirschlosmacher – puszkarz
- Feitler – handlarz obnośny ubraniami i bielizną
- Felbaweber – tkacz jedwabiu
- Feldgeschworener – jeden ze zwykle siedmiu przysięgłych wiejskich, który wyznaczał na nowo sporne lub zatarte granice
- Feldhüter – 1. artylerzysta (Schlangenschütze) obsługujący artylerię polowąw XVI wieku; 2. osoba (Flurdiener) zatrudniona przez władze gminy lub właściciela ziemskiego do pilnowania pól, mógł mieć uprawnienia policyjne
- Feldmaurer – wytwórca niewypalanej cegły, która następnie wypalana była na polu
- Feldreiter – żandarm
- Feldscher – 1. dawne określenie lekarzy wojskowych; 2. pomocnik chirurga odpowiedzialny za opiekę lekarską nad rannymi
- Feldwaibel – feldfebel, sierżant Feldwebel
- Felgenbauer – stelmach, kołodziej
- Felger – wytwórca kołowrotów, wozów
- Fellhändler, Fellwerkbereiter – kuśnierz
- feniseca – kosiarz, żniwiarz
- Ferber – farbiarz
- Ferger (Verleger) – w prawie górniczym uprawniony przez gwarectwo do pobierania opłat, w przemyśle tekstylnym pośrednik między rzemieślnikiem wykonującym drobne prace, a nakładcą, też może być np. między miedziorytnikiem, a wydawcą
- feria – dzień, dzień powszedni tygodnia (pierwszym dniem była niedziela, stąd feria secunda to nie wtorek, lecz poniedziałek)
- ferri faber – kowal żelaza
- Fertiger – przedsiębiorca zajmujący się żeglugą (przewoźnik)
- Fesselschneider – sporządzał rzemienie do uprzęży końskiej
- Fessler – bednarz
- Festbäcker – inaczej Grobbäcker, tj. piekarz którzy nie wypiekał białego (lub pszennego) chleba
- fetus – rodzenie, płód
- Feuerbürgermeister – od 1777 r. stał – obok burmistrza – na czele magistratu; zwykle sprawowany przez byłego wojskowego (oficera), sprawował nadzór nad sprzętem gaśniczym w mieście, a podczas pożaru dowodził akcją. Opłacani byli ze skarbu państwa (zob. też Historia Śląska II, s. 68; Göttingische Anzeigen von gelehrten Sachen, 2. Band, Göttingen 1787, s. 775)
- Feuermaler – rzemieślnik pokrywający przedmioty emalią
- Feuermäuerkehrer – kominiarz
- Feuerwerker – pirotechnik
- Fiarant – handlarz towarami spożywczymi na jarmarku
- fibularius – paskarz, wytwarzał też pasy mieczowe, także okucia z mosiądzu
- fibulator – guzikarz, wytwórca okuć
- fideiussio – poręczenie, rękojmia
- figulus – garncarz, kaflarz
- Figurist – rzeźbiarz
- filia – córka
- filiaster – bratanek
- filiastra – bratanica
- filicarius – brukarz, kamieniarz
- filius – syn
- Filler – rakarz, hycel
- Filter, Filterer, Filzer – 1. pilśniarz; 2. kapelusznik
- Fingerhüter – wytwórca naparstków z mosiądzu lub skrawków blachy żelaza
- Fingerleindreher – tokarz
- fiscalia – podatki, opłaty
- fiscalis – należący do skarbu (tj. majątku władcy lub państwa)
- Fischbeinreißer – wytwórca narzędzi i innych sprzętów z kości (szczęki) wieloryba
- Fischer-Innung – cech rybaków
- Fischmenger – handlarz rybami
- fiscus – kasa państwowa, Skarb Państwa
- Fiskalat – administracja podatkowa
- fistulator – flecista
- flator – wytapiacz, hutnik
- flaviarius – safiannik (safian gatunek cienkiej skóry)
- Flecksieder – osoba wyrabiająca wyroby z wnętrzności zwierząt
- Fleischer-Immung – cech rzeźników
- Fleischhacker, Fleischhauer – rzeźnik (zajmował się zarówno przygotowaniem, jak i sprzedażą wyrobów mięsnych)
- Flurbuch – księga parcel, zob. Kataster nieruchomości (Wikipedia)
- Flusssieder – warzelnik potażu, który składnikiem w produkcji mydła, szkła, farb, w piekarnictwie i wielu innych; Potaż (Wikipedia)
- focaria – kucharka (niem. Köchin, Küchenmagd)
- fodi – zakopać, pochować
- forestarius – leśniczy
- fornacarius, furnarius – zdun
- fosfor, fossarius – kopacz, rolnik, górnik, grabarz, człek nieuczony, rozpustnik
- fossor montanus – górnik, kopacz żupny
- Fotzenstecher – osoba zajmująca się kastrowaniem świń
- Fragner – handlarz towarami żywnościowymi, kramarz
- fragulator – kaletnik, tasznik
- frater – brat
- Frauenwirtin – właścicielka domu publicznego
- Fredum – grzywna,kara pieniężna
- Freibauer – kmieć (siodłak, gbur) zwolniony z powinności (pańszczyzny, czynszu) na rzecz właściciela ziemskiego
- freier Knecht – żołnierz zwerbowany (zaciężny, kontraktowy)
- Freigärtner – zagrodnik zwolniony z powinności (pańszczyzny, czynszu) na rzecz właściciela ziemskiego
- Freigärtnerstelle – posiadłość wolnego zagrodnika
- Freihäuslerstelle – posiadłość wolnego chałupnika
- Freiknecht – rakarz
- freiwillige Gerichtsbarkeit – sądownictwo powszechne/nieprocesowe (sprawy prawa prywatnego, opiekuńczego, spadkowego, ksiąg wieczystych itd.)
- Frümesser – kapelan, wikariusz
- frumitor – garbarz skór
- Frumwerker – robotnik dniówkowy lub rzemieślnik, pracujący wykonujący coś na zamówienie, który posiadła własne narzędzia i surowce
- Fuderer – woźnica
- Fugger – właściciel kantoru wymiany walut
- Fundenhirt – kierownik sierocińca
- funereus pannus – całun
- funicularius – wytwórca sznurowadeł, pasków, klamer do książek
- funista, funarius, funifex, funipex, funiparius – powroźnik (niem. Seiler)
- Funker – radiotelegrafista
- Furmer – wytwórca form odlewniczych
- furnarius – zdun
- furunculus – złodziejaszek
- Füselier – fizylier (żołnierz piechoty uzbrojony w strzelbę skałkową w XVII-XVIII w., a w czasie II wojny światowej – pistoletów maszynowych, w czasach napoleońskich – lekka piechota)
- fusor – konwisarz, odlewnik
- fusor tormentorum – ludwisarz
- Fußknecht – żołnierz piechoty
- Fütter – handlarz paszą dla bydła, głównie owsem i słomą