Litera D – F

Litera D

• damnum – utrata, strata, niekorzyść
• darthun – dziś: dartun – właściwie – przedstawiać, obrazować; w przenośni – określać prawdziwość lub fałszywość rzeczy (np. wykazywać coś w oparciu o dowody)
• Data – dane (treść, materiał)
• datio in solutum – świadczenie zamiast zapłaty
• de concert – jednomyślnie
• Debent – dłużnik
• Debit – debit – sprzedaż, zbyt – debitiren – sprzedać, zbyć
• Debitor – dłużnik
• Debitum – dług
• Decem – dziesięcina – 1/10 dochodu przekazywana na rzecz duchowieństwa; decimiren – pobierać dziesięcinę (też: Zehent)
• Decennium – okres 10 lat
• Decent – szykowny, przyzwoity
• decerniren – decernować – rozstrzygać, decydować
• Decernent – urzędnik rozstrzygający sprawę, także osoba w kolegium, której przysługuje prawo przedstawienia lub decydowania o sprawie
• Decharge – kwitowanie, poświadczenie prawidłowo przeprowadzonych rachunków; dechargiren – wywiązać się ze zobowiązania
• Declaration – 1. wyjaśnienie (interpretacja) przepisu prawnego; 2. informacja o towarach do oclenia; 3. oświadczenie dłużnika o jego majątku
• decortiren – odliczać, potrącać
• Decorum – przyzwoitość, obyczaj
• Decret – dekret – zarządzenie władzy zwierzchniej, rozstrzygnięcie, orzeczenie; decretiren – orzekać, zarządzać
• Decretum ad agendum – pełnomocnictwo udzielone kuratorowi (opiekunowi)
• dediren – wykreślić zapis o długu; dedit – zapłacono (zwykle skrót – dd.)
• defamiren – zniesławić; Defamation (Diffamation) – zniesławienie; Diffamator – oszczerca
• Defension – defensywa – pismo obronne (środki obronne w postępowaniu sądowym); Defensor – obrońca, doradca; Defensiv – obronne
• deferiren – deferować – przyznawać, gwarantować; odebrać (np. od kogoś przysięgę), akceptować; oznajmiać
• Defunctus – zmarły
• Defuncta – zmarła
• Delatio – delacja – potajemne oskarżenie, denuncjacja, donos
• Delictum – delikt – czyn zabroniony; Corpus delicti – przedmiot przestępstwa, dowód rzeczowy
• delogiren – wyprzeć, wyrugować (kogoś z zajmowanego miejsca); wyprowadzić się (z mieszkania); rozdzielić wojsko na kwatery (stąd – Delogirungsplan)
• demarkiren – demarkować – rozgraniczenie, wyznaczać granicę; Demarkationslinie – linia demarkacyjna, linia graniczna
• Denomination – mianowanie; niedokładne nazwanie osoby lub rzeczy
• dependiren – dependować – zależeć (coś lub ktoś od kogoś); Dependenz – zależność, uzależnienie
• Deponiren – deponować – złożyć na przechowanie; Depositum – dobro złożone na przechowanie
• Deposition – złożenie (depozytu); orzeczenie przed sądem, zeznanie świadka do protokołu
• Depot – skład, magazyn; w wojsku – wszelkiego sprzętu wojskowego, amunicji itd. z wyjątkiem żywności; w handlu – towarów, papierów wartościowych itd.
• derogestalt – w ten sposób, tego rodzaju
• derweil – podczas, w tym czasie
• Deservitum – wynagrodzenie adwokata
• desideriren – wymagać, pragnąć; Pium desiderium – pobożne życzenie
• Designation – desygnacja, desygnowanie – mianowanie, wyznaczenie; designiren – desygnować, zapisać; Aktendesignation – spis wysłanych (ekspediowanych) tomów akt
• Desolation – dezolacja – zniszczenie, spustoszenie; desoliren – pustoszyć; Desolat – zniszczony, opustoszały
• Dessein – zamiar, projekt
• Deterioration – deterioracja – pogorszenie, utrata wartości; deterioriren – pogarszać, czynić bezwartościowym
• Diameter – średnica
• Diarium – diariusz – dziennik, pamiętnik
• Diäten – diety – wynagrodzenie dzienne; Diätarius – robotnik dniówkowy (otrzymuje wypłatę za każdy dzień)
• Diffamation – zniesławienie; zob. defamiren
• differiren – różnić się, być odmiennym; Differenz – dyferencja, zróżnicowanie; Different – zróżnicowany, inny
• Diffession – odrzucenie (wyparcie się) dokumentu lub podpisu pod przysięgą; termin często występujacy w postępowaniu dowodowym, podczas którego osoba, której przedstawiono dokument, mogła go pod przysięgą uznać (zu agnosciren) lub odrzucić (zu diffitiren)
• Difficultät – trudność, przeszkoda; difficil – trudno, ciężko
• Difform – rozmaity, różnorodny; np. orzeczenie sądu I. instancji jest difform od orzeczenia sądu II, instancji, jeśli orzeczenia te różnią się od siebie
• Digesten – digesta – część prawa rzymskiego; zob. Kodeks Justyniana (Wikipedia); Pandekten (Wikipedia)
• Dignität – godność, honor
• Dilation – dylacja – odroczenie (np. terminu rozprawy); dilatorisch – przeciągający, odwlekający
• Diligence – pośpiech, gorliwość, pilność
• Dimidia, dimidium – połowa
• Dismembration – dysmembracja – rozdzielenie (rozparcelowanie) nieruchomości, majątku ziemskiego; dismembriren – parcelowac, dzielić na części; parcelacje folwarku, dobra rycerskiego były częste na przełomie XVIII i XIX w., działki przechodziły w ten sposób w ręce chłopskie; zob. Historia Śląska, t. II, cz. 1, 1966 r., s. 64
• Disput – dysputa – spór, wymiana zdań; disputiren – kłócić się
• Dissertation – dysertacja – naukowe opracowanie (rozprawa)
• dito, detto – tak samo (stosowane, aby nie powtarzać wcześniej podanego); zwykle skrót: dto
• Diversion – dywersja – nieoczekiwany cios (uderzenie), w sensie wojskowym – na tyły wroga
• dividiren – dzielić; Dividende – dywidendy, udziały
• Division – 1. dywizja; 2. podział; 3. wydział; najczęściej jako dywizja (zwykle większa jednostka wojskowa pod dowództwem generała)
• Divortium – rozwód
• dociren – uczyć, nauczać
• Dolus – oszustwo; dolose – oszukańczy
• Domänen – domeny; majątki (zwykle ziemskie) należące bezpośrednio do właściciela ziemskiego; od średniowiecza – teren należący bezpośrednio do panującego (w odróżnieniu od lenna); od XVIII w. określane jako Kammergüter – dobra kamery; zarówno państwowe, jak i prywatne
• Domicilium – miejsce zamieszkania; domiciliren – mieszkać; domicilium habitationis – miejsce przebywania; domicilium originis – miejsce urodzenia
• Dominium – dominium – własność, majątek ziemski; dominum directum – własność zwierzchnia; dominium utile – własność użytkowa (faktyczny użytkownik gruntu); zob. Domänen
• Dos – posag, dar podczas zaślubin dla męża; w przypadku całkowitej wspólnoty majątkowej nie występuje
• Dotalitium – majątek ofiarowany żonie podczas zaślubin, który może użytkować na czas swego życia także po śmierci męża; inaczej – Leibgedinge, Leibgdünge
• Drogist – handlarz przyprawami i innymi produktami roślinnymi
• Dubium – wątpliwość; sine dubio – bez wątpliwości; causa dubia – wątpliwa sprawa
• Duodez – format książkowy tworzący 12 kart, czyli 24 strony; z łac. duodecim – dwanaście
• Duplik – duplika – replika na odpowiedź oskarżonego; dosł. drugie pismo z odpowiedzią
• Duplum – dwukrotność; in duplo – podwójnie; duppliren – podwajać
• Durante – podczas; durante processu – podczas procesu; durante matrimonio – w czasie trwania małżeństwa

Litera E

• eadem – tam, tamże
• Ebdomada – zob. Hebdomada (też Hebdomas) – tydzień
• Ebenist – stolarz artystyczny, wykonywał meble głównie z drogiego drewna egzotycznego, które nakładał na mniej wartościowe elementy z drewna pozyskiwanego na miejscu, zob. Ebenist (Wikipedia)
• Ebentürer – handlarz biżuterią i towarami luksusowymi
• Eberschmied – też: Bohrerschmied – kowal wyrabiający wiertła (ręczne)
• ebrietas – pijaństwo
• eccere – zaiste, zaprawdę
• Eclaireur – podpora na przodzie lokomotywy służąca do usuwania ewentualnych przeszkód leżących na torach
• economus – ekonom, rządca (nadzorca)
• Edelschmied – kowal wyrabiający przedmioty z metali szlachetnych (tu: Goldschmied – złote, Silberschmied – srebrne)
• Edelsteinwürker – handlarz kamieniami szlachetnymi, jubiler
• ederitarius – dentysta
• Edict – edykt – akt prawny, ustawa, publiczne obwieszczenie
• Edictal-Citation – wezwanie przez obwieszczenie, pisma publiczne (np. gazetę urzędową)
• Effigies – wizerunek, odwzorowanie
• Ehehalt – czeladź, służący
• eheledig – to samo, co ledig – stanu wolnego, niezamężny
• Ehrbarkeit – zacność, też: zacny – w odniesieniu do patrycjuszy, a później członków rady, sądu
• Eicher – mierniczy, geodeta
• eiecto – wypędzenie, wyrzucenie
• Eiermann, Eiermenger – handlarz jajami
• Eigenkätner – rolnik uprawiający gospodarstwo, ale nie posiadający żadnej jego części
• Eigenlehner – górnicy, którzy oddane w lenno zabudowania górnicze sami obsługują, tego rodzaju pojedyncze lenno mogło składać się maksymalnie z 8 ludzi. Czasem mylone z Eigenlöhner
• Eigentümer, Eigenthuemer – właściciel (wpisany w księdze wieczystej, posiadający pełnię praw na nieruchomości)
• Einfahrer – urzędnik górniczy (Bergbaubeamter), sztygar (Steiger)
• Eingangsregister – rejestr wpływu (skrót – E.R., np. 41 E.R. 108.38) – służył też do wpisywania pism w przypadku, gdy istniała wątpliwość do jakich akt je dołączyć, lub czy należy założyć nowe; dla pism które kieruje się do innych urzędów (lub otrzymuje się) bez konkretnej, rzeczowej dyspozycji
• Eingräber, Eisengräber – grawer, wyrabiacz pieczęci
• Einlasser – oddźwierny, portier
• Einleger – bednarz
• Einlieger – 1. mieszkaniec wsi bez własnej nieruchomości, domu, wynajmujący kąt u bogatszego chłopa, trudniący się czasem rzemiosłem; 2. chłop z niewielką nieruchomością; 3. dzierżawca, najemca; zob też: Einwohner, Häusling
• Einpfenniger – zwierzchnik osoby, która pobiera pieniądze za eskortowanie
• Einsäckler – poborca podatkowy
• Einsasse – mieszkaniec
• Einschlagmacher – wypalał drewno siarką na wino i moszcz winny
• Einsitzer, też: Altsitzer – chłop na wycugu
• Einspänner – pełny kmieć (siodłak), też: Vollbauer, Großbauer
• Einsteher – zmiennik (przy poborze do wojska)
• Eisendrechsler – tokarz (określenie stosowane w XIX wieku)
• Eisenhuter – wytwórca hełmów i szyszaków
• Eisenmeister – strażnik więzienny
• Eisenmenger – handlarz żelazem, wyrobami z żelaza
• Eisenschmelzer – wytapiacz rudy, tu: Waldschmied (zob. http://de.wikipedia.org/wiki/Waldschmiede)
• eiulo – płacz, lament
• ejus domicilium – z tego samego miejsca, np. z tej samej parafii; miejscowy
• ejusdem, eiusdem – tego samego (np. miesiąca, roku, materiału)
• elamentabilis – żałosny
• elapso termino – po upływie terminu
• Eleve – elew – uczeń, wychowanek
• elich – zacny, czcigodny – dziś ehrlich (może być też błędnie dla etlich – niejeden)
• elidiren – elidować – 1. usunięcie samogłoski lub części wyrazu, apostrofować; 2. odnieść się do zarzutów strony przeciwnej (prawn.)
• eligiren – wybierać (electiv – z wyboru)
• elinguis – niemowa
• elocutio – wynagrodzenie, zadośćuczynienie
• eluego – zrzucić żałobę
• Email – emalia; dawniej – szmelc, smalc – sposób zdobienia wyrobów metalowych za pomocą szklistej (barwionej) powłoki, zob. Emalia (Wikipedia)
• emancipio – usamodzielnić,upełnoletnić,osiagnąc dojżałość prawną
• emaniren – emanować; uchwalać, wychodzić (publikować); promieniować, wypływać
• Emballiren – 1. opakowanie towaru; 2. koszt opakowania i pakowania towaru; doppelt emballiren – opakować dodatkowo w maty, słomę jako ochrona lub podwójnie; też – Emballage
• Emendanda – wszystko, co musi być skorygowane w tekście
• emendatio – poprawa, udoskonalenie
• Emendator – korektor
• emendiren – poprawić, skorygować
• emercor – okupić
• emigro – wywędrować
• eminus – daleki
• emitto – wysyłać
• Emmerer – wytwórca wiader
• Emolument – korzyść, pożytek (Emolumente – dochody)
• emorior – zaginąć, umrzeć
• Emphyteusis – emfiteuza – dzierżawa z prawem pobierania pożytków i wznoszenia budowli, a nawet zbycia praw lub przekazania w spadku (bardzo zbliżone do prawa właściciela) w zamian za roczną opłatę (Canon, Pensio); Emphyteuta – osoba, która otrzymała nieruchomość w dzierżawę, zob. Emfiteuza (Wikipedia)
• emptito – kupić, kupować
• en gros – ogólnie; w odróżnieniu od – en detail – w detalach
• enervis – bezsilny, słaby
• enrolliren, enroliren – wpisać się na listę; zaciągnąć się do wojska
• ensifex – płatnerz, miecznik
• Entensteller – pomocnik podczas polowania na ptactwo wodne
• Entfernungsmesser – dalmierzysta
• Entrepreneur – organizator koncertów, uroczystości; dostawca; in Entreprise geben (nehmen) – zorganizować budowę, dostawę (jako główny wykonawca)
• ephipparius – siodlarz
• Ephorus – efor, nadzorca, zwierzchnik instytucji publicznej (szkoły) lub kościelnej
• epiclerus – dziedziczka
• epigonus – pogrobowiec
• epiphora – katar
• episcopus – biskup
• Epizootien – zaraza zwierzęca
• equicius – handlarz koni
• Erbbescheinigung – zob. Erbschein
• Erbhöferolle – matrykuła niepodzielnych gospodarstw dziedzicznych
• Erblegitimation – legitymacja spadku
• Erbrichter – 1. sędzia prawa spadkowego – sędzia rozstrzygający spory spadkowe; 2. sędzia dziedziczny – sprawujący urząd dziedzicznie (zwykle na wsi, wójt, sołtys dziedziczny) – do reformy sądownictwa w poł. XIX w.
• Erbschaftsausschlagung – odrzucenie spadku
• Erbschein, Erbbescheinigung – akt poświadczenia dziedziczenia, dziś także: stwierdzenie nabycia spadku, udzielany na wniosek, przez właściwy sąd do spraw spadkowych; w aktach niemieckich odróżniano obydwa terminy, stąd dla „Erbbescheinigung” proponuję – „potwierdzenie nabycia spadku”, zob. Erbschein (Wikipedia)
• Erbscholtisei – dziedziczne sołtystwo (Scholtisei – nazwa występująca głównie na Śląsku)
• Erbzinsbauer – kmieć (siodłak) czynszowy – użytkował nieruchomość przekazaną przez właściciela ziemskiego dziedzicznie, za którą płacił roczny czynsz, osobiście był wolny
• Erchmacher, Erchmecker, Erchmeker – białoskórnik
• Erdebäcker – garncarz, też: zdun
• Erdtrichsmesser, Ertrichsmesser – geometra
• erectus – prosty, wyniosły
• eremita – pustelnik
• ergastularius – strażnik więzienia
• erraticus – tułacz
• erro – błądzić, tułać się,mylę się
• erronis – włóczęga
• error – błąd; error facti – błąd co do faktu; error iuris – błąd co do prawa
• Erteilung – wydanie
• eructo – zwymiotować
• eruginator – miecznik, szlifierz mieczy
• eruiren – zbadać, wywodzić
• erus – właściciel, pan domu
• Erweißer – handlarz grochem
• esca – jedzenie, pokarm
• Escadron, Eskadron – eskadron, oddział konnicy w sile ok. 100-200 koni, także – Schwadron (szwadron), Geschwader
• Eseler – drobny handlarz (woził swoje towary na ośle – Esel)
• Essenkehrer – kominiarz
• Esser – budowniczy powozów
• Estafette – sztafeta, posłaniec konny, też – Stafette
• Estricher – wytwórca jastrychu (zob. http://pl.wikipedia.org/wiki/Jastrych)
  et – spójnik / i /
• Etablieren – 1. założyć (np. firmę, warsztat); 2. osiedlić się (Etablissement – osiedlenie)
• Etat – budżet (plan dochodów i wydatków)
• etiam – jeszcze, zawsze
• etwen, eczwen, etwan – były, dawniej
• Etzmaler – hecował żelazo, czyli wyżerał kwasami rozmaite desenie np. na zbrojach
• Eulner – garncarz
• euxinus – gościnny
• evasio – zwolnienie od skargi
• eventum – wyjście, rezultat
• Eviction – ewikcja, gwarancja, rękojmia, sprzedający gwarantował, że rzecz sprzedana przechodzi na nabywcę, a wszelkie roszczenia przejmuje na siebie, zwana także – warunkiem
• evictor – zachodźca
• evidens – oczywisty, wpadający w oczy
• evito – odebrać życie
• Evolution – ewolucja, rozwój, zmiany (np. w biologii); w wojskowości – każdy ruch wojska powodujacy zmianę linii natarcia
• evulsio – wyrwanie
• Ewerführer – szyper, zajmował się transportem pojemników na wodę lub materiały sypkie na statki
• ewiger Vikar – zastępca proboszcza, czasem tymczasowo (Pfarrverweser w Niemczech i na obszarze niemieckojęzycznym Szwajcarii – zob. Pfarrverweser (Wikipedia)
  ex aequo et bono – według tego, co słuszne i dobre (dot. wyroku opartego na ogólnych zasadach sprawiedliwości społecznej)
• ex contractu – z kontraktu, z umowy
• ex decreto – na podstawie decyzji
• ex lege – według prawa, z mocy ustawy
• exact – dokładnie
• Exactitüde – punktualność
• exactor – poborca podatkowy
• excarnifico – zamęczyć na śmierć, zakatować
• excerpiren – ekscerpować, robić wyciąg, wypis z księgi, dokumentu itp.
• Excitatorium – powtórny nakaz urzędowy
• excludiren – wyłączać
• Exclusion – wyłączenie, prekluzja
• excoriator – rakarz, hycel; oprawca
• excors – głupi, bezrozumny
• exemplaris – odpis, kopia
• exfideiubere – uwolnić od zastawu, wyręczyć
• exheres – wydziedziczony
• exhibeo – wystawić na widok, okazywać
• exinde – potem, następnie
• exlegis – bezprawny
• expletio – uzupełnienie
• explicite – jasno, wyraźnie, bezpośrednio
• expressis verbis – dobitnymi słowami, wyraźnie, dokładnie
• expropriatio – wywłaszczenie
• expugnax – skuteczny
• expurgatores – świadkowie przysięgi
• extenuatio – płacenie długu ratami z dochodów
• extorris – wygnaniec
• extractum – wyciąg, wypis
• extraneus – wyzuty, pozbawiony z czegoś, nie należący do rodziny

Litera F

• fabella – anegdota
• faber – rzemieślnik, kowal (niem. Schmied)
• faber argentarius – rzemieślnik wyrabiający biżuterię i inne przedmioty ze srebra (niem. Silberschmied)
• faber aurifaber – złotnik (niem. Goldschmied)
• faber cuprarius – kotlarz (niem. Kupferschmied)
• faber ferrarius, faber ferri – kowal żalaza (niem. Eisenschmied), też ślusarz
• faber lignarius – cieśla (niem. Drechsler)
• faber murarius – murarz (niem. Maurer)
• Fächermacher – rzemieślnik wyrabiający wachlarze (służyły nie tylko do chłodzenia twarzy, ale też jako osłona przed słońcem i insektami)
• Fadenmacher – rzemieślnik produkujący nici (dziś Zwirner)
• Fahnenschmied – kowal w służbie kawalerii
• Fahrender – minstrel, członek wędrownej kapeli
• Fahrensmann – marynarz (dziś – Seemann, Matrose)
• Fahrer vom Bock – woźnica z kozła
• Fahrer vom Sattel – woźnica z siodła
• Faktor – 1. zarządzający przedsiębiorstwem; 2. pełnomocnik handlowy lub przedsiębiorcy
• Faktotum – służący (zaufany, wypełniający wszystkie polecenia)
• falcarius – kowal kos
• falconarius – sokolnik
• Fallmeister – rakarz
• falsus – fałszywy
• famatus, famosus – sławetny; określenie średniozamożnego rzemieślnika, mieszczanina
• famella – służąca
• familia defuncta – wygasły ród
• Familienrechtliche Angelegenheiten – sprawy prawa rodzinnego
• famulans Villanus – służący wieśniak
• famulatus – służba, niewola
• famulus – 1. parobek, sługa; 2. uczeń, czeladnik (niem. Geselle, Lehrjunge)
• famulus ecclesiae – kościelny
• Fänger – człowiek, który zajmuje się aresztowaniem, ściganiem
• Farbenmacher, Farbenreiber – wytwórca farb, barwników najczęściej z ziemi, drewna, liści, kwiatów i korzeni
• Farcher – handlarz wieprzowiną
• Fässler – bednarz
• Faßmaler – 1. malarz pokojowy; 2. malarz na rzeźbach
• Faßzieher – 1. pomocnik handlarza; 2. ładowacz
• Fastbäcker – piekarz chleba żytniego
• Faut, Fauth – wójt
• Fechner – wytwórca i handlarz futrami
• Federfechter – szermierz
• Federputzer, Federschmücker – wytwórca modnych dodatków z piór ptasich
• Feidum – okup wypłacany poszkodowanemu
• Feilbeck – piekarz, określany mianem Grobbäcker tj. piekarz, którzy nie wypiekał białego (lub pszennego) chleba, który swoje produkty wystawiał na sprzedaż
• Feilenhauer, Feiler – wytwórca pilników, tarek
• Feilschlächter – rzeźnik, który wystawiał mięso, kiełbasy na sprzedaż w swoim sklepie (ławie)
• Feirschlosmacher – puszkarz
• Feitler – handlarz obnośny ubraniami i bielizną
• Felbaweber – tkacz jedwabiu
• Feldgeschworener – jeden ze zwykle siedmiu przysięgłych wiejskich, który wyznaczał na nowo sporne lub zatarte granice
• Feldhüter – 1. artylerzysta (Schlangenschütze) obsługujący artylerię polowąw XVI wieku; 2. osoba (Flurdiener) zatrudniona przez władze gminy lub właściciela ziemskiego do pilnowania pól, mógł mieć uprawnienia policyjne
• Feldmaurer – wytwórca niewypalanej cegły, która następnie wypalana była na polu
• Feldreiter – żandarm
• Feldscher – 1. dawne określenie lekarzy wojskowych; 2. pomocnik chirurga odpowiedzialny za opiekę lekarską nad rannymi
• Feldwaibel – feldfebel, sierżant Feldwebel
• Felgenbauer – stelmach, kołodziej
• Felger – wytwórca kołowrotów, wozów
• Fellhändler, Fellwerkbereiter – kuśnierz
• feniseca – kosiarz, żniwiarz
• Ferber – farbiarz
• Ferger (Verleger) – w prawie górniczym uprawniony przez gwarectwo do pobierania opłat, w przemyśle tekstylnym pośrednik między rzemieślnikiem wykonującym drobne prace, a nakładcą, też może być np. między miedziorytnikiem, a wydawcą
• feria – dzień, dzień powszedni tygodnia (pierwszym dniem była niedziela, stąd feria secunda to nie wtorek, lecz poniedziałek)
• ferri faber – kowal żelaza
• Fertiger – przedsiębiorca zajmujący się żeglugą (przewoźnik)
• Fesselschneider – sporządzał rzemienie do uprzęży końskiej
• Fessler – bednarz
• Festbäcker – inaczej Grobbäcker, tj. piekarz którzy nie wypiekał białego (lub pszennego) chleba
• fetus – rodzenie, płód
• Feuerbürgermeister – od 1777 r. stał – obok burmistrza – na czele magistratu; zwykle sprawowany przez byłego wojskowego (oficera), sprawował nadzór nad sprzętem gaśniczym w mieście, a podczas pożaru dowodził akcją. Opłacani byli ze skarbu państwa (zob. też Historia Śląska II, s. 68; Göttingische Anzeigen von gelehrten Sachen, 2. Band, Göttingen 1787, s. 775)
• Feuermaler – rzemieślnik pokrywający przedmioty emalią
• Feuermäuerkehrer – kominiarz
• Feuerwerker – pirotechnik
• Fiarant – handlarz towarami spożywczymi na jarmarku
• fibularius – paskarz, wytwarzał też pasy mieczowe, także okucia z mosiądzu
• fibulator – guzikarz, wytwórca okuć
• fideiussio – poręczenie, rękojmia
• figulus – garncarz, kaflarz
• Figurist – rzeźbiarz
• filia – córka
• filiaster – bratanek
• filiastra – bratanica
• filicarius – brukarz, kamieniarz
• filius – syn
• Filler – rakarz, hycel
• Filter, Filterer, Filzer – 1. pilśniarz; 2. kapelusznik
• Fingerhüter – wytwórca naparstków z mosiądzu lub skrawków blachy żelaza
• Fingerleindreher – tokarz
• fiscalia – podatki, opłaty
• fiscalis – należący do skarbu (tj. majątku władcy lub państwa)
• Fischbeinreißer – wytwórca narzędzi i innych sprzętów z kości (szczęki) wieloryba
• Fischer-Innung – cech rybaków
• Fischmenger – handlarz rybami
• fiscus – kasa państwowa, Skarb Państwa
• Fiskalat – administracja podatkowa
• fistulator – flecista
• flator – wytapiacz, hutnik
• flaviarius – safiannik (safian gatunek cienkiej skóry)
• Flecksieder – osoba wyrabiająca wyroby z wnętrzności zwierząt
• Fleischer-Immung – cech rzeźników
• Fleischhacker, Fleischhauer – rzeźnik (zajmował się zarówno przygotowaniem, jak i sprzedażą wyrobów mięsnych)
• Flurbuch – księga parcel, zob. Kataster nieruchomości (Wikipedia)
• Flusssieder – warzelnik potażu, który składnikiem w produkcji mydła, szkła, farb, w piekarnictwie i wielu innych; Potaż (Wikipedia)
• focaria – kucharka (niem. Köchin, Küchenmagd)
• fodi – zakopać, pochować
• forestarius – leśniczy
• fornacarius, furnarius – zdun
• fosfor, fossarius – kopacz, rolnik, górnik, grabarz, człek nieuczony, rozpustnik
• fossor montanus – górnik, kopacz żupny
• Fotzenstecher – osoba zajmująca się kastrowaniem świń
• Fragner – handlarz towarami żywnościowymi, kramarz
• fragulator – kaletnik, tasznik
• frater – brat
• Frauenwirtin – właścicielka domu publicznego
• Fredum – grzywna,kara pieniężna
• Freibauer – kmieć (siodłak, gbur) zwolniony z powinności (pańszczyzny, czynszu) na rzecz właściciela ziemskiego
• freier Knecht – żołnierz zwerbowany (zaciężny, kontraktowy)
• Freigärtner – zagrodnik zwolniony z powinności (pańszczyzny, czynszu) na rzecz właściciela ziemskiego
• Freigärtnerstelle – posiadłość wolnego zagrodnika
• Freihäuslerstelle – posiadłość wolnego chałupnika
• Freiknecht – rakarz
• freiwillige Gerichtsbarkeit – sądownictwo powszechne/nieprocesowe (sprawy prawa prywatnego, opiekuńczego, spadkowego, ksiąg wieczystych itd.)
• Frümesser – kapelan, wikariusz
• frumitor – garbarz skór
• Frumwerker – robotnik dniówkowy lub rzemieślnik, pracujący wykonujący coś na zamówienie, który posiadła własne narzędzia i surowce
• Fuderer – woźnica
• Fugger – właściciel kantoru wymiany walut
• Fundenhirt – kierownik sierocińca
• funereus pannus – całun
• funicularius – wytwórca sznurowadeł, pasków, klamer do książek
• funista, funarius, funifex, funipex, funiparius – powroźnik (niem. Seiler)
• Funker – radiotelegrafista
• Furmer – wytwórca form odlewniczych
• furnarius – zdun
• furunculus – złodziejaszek
• Füselier – fizylier (żołnierz piechoty uzbrojony w strzelbę skałkową w XVII-XVIII w., a w czasie II wojny światowej – pistoletów maszynowych, w czasach napoleońskich – lekka piechota)
• fusor – konwisarz, odlewnik
• fusor tormentorum – ludwisarz
• Fußknecht – żołnierz piechoty
• Fütter – handlarz paszą dla bydła, głównie owsem i słomą