Litera A – C

Litera A

• A condition – wysyłka towaru uwarunkowana koniecznością zwrotu w przypadku ich niesprzedania
• A conto – na rachunek, na poczet
• A drittura – bezpośrednio, w języku handlowym – dotyczy działań bez pośredników
• A tout prix – za każdą cenę
• Abandoniren – opuszczać, np. opuścić swoje dobra, wyjechać
• Abderismen – abderyzm, totalna głupota, głupie psoty, absurdalne wybryki
• Abdisputiren – negować, zaprzeczać
• Ablass – odpust, odpuszczenie grzechów
• Aboliren – znieść, anulować, np. przepis prawny, anulować wykonanie kary, abolicja
• Abominabel – odrażający, paskudny, wstrętny
• Abortiren – urodzić przed czasem, dziś termin ‘aborcja’ zmienił swoje znaczenie za przedwczesne urodzenie określa się (XIX w.) urodzenie przed 181 dniem po poczęciu
• Abrogiren – abrogacja, zniesienie aktu prawnego bez ustanowienia innego w jego miejsce; Abrogation – np. zniesienie praw zwyczajowych
• Abrumpiren – przerwać, skończyć; ex abrupto – nagle, niespodziewanie
• Absolutio – absolucja, uniewinnienie; absolutio ab instantia – warunkowe uwolnienie od kary w procesie inkwizycyjnym, gdy z braku dowodów uwalniano oskarżonego, z możliwością kontynuacji oskarżenia w przypadku ujawnienia nowych poszlak; ab instantiam – umorzenie postępowania z braku dowodów winy; absolutio ab instantia (onet.pl)
• Absolviren – uwolnienie, rozwiązanie
• Absorbiren – skonsumowane, wykorzystane, np. Gelder sind absorbirt – pieniędze są wykorzystane (nic już nie pozostało)
• Abusus – nadużycie
• Accepi – otrzymać, przyjąć, przyjęcie – wpływ akt
• Accessist – nieopłacany pomocnik, będący na stażu (w oczekiwaniu na miejsce pracy)
• Accessorium – akcesorium, załącznik
• Accidenzien – akcydencje, przypadkowe, nieregularne dochody, które nie należą do wynagrodzenia, dot. najczęściej osób duchownych i nauczycieli, którzy otrzymywali dodatkowe świadczenia od gminy, wiernych; Accidenzien (Zeno.org)
• Accise – akcyza, podatek miejski, pośredni, płacony od niemal wszystkich przywożonych do miasta towarów (zob. Historia Śląska t. II, cz. 1, s. 69)
• Accomodiren – akomodować, przystosować, dostosować, także – uporządkować; akomodacja – dostosowanie do istniejących warunków
• Accord – akord, porozumienie, umowa, ugoda; dziś – współbrzmienie; accordiren – porozumieć się
• Accurat – akuratnie, dokładnie, starannie
• Accusatio – akuzacja, oskarżenie
• Achtelbauer  –1/8 siodłaka
• Ackerstück – działka rolna
• Act – akt: 1. czyn, czynność (np. prawna); 2. dokument potwierdzający czynność prawną
• Acte – dokument, ważniejszy, uroczysty dokument
• Acten – akta, powstałe w wyniku działaności urzędu; po zszyciu tworzą ‘Actenstück’, ‘Volum’ (w polskiej terminologii archiw. – poszyt); w języku potocznym każde pismo nosi miano ‘Actenstück’
• Actio – akcja: 1. skarga sądowa, powództwo (actor – powód; reus – pozwany); 2. podczas wojny – potyczka, walka, zob. Actio (Wikipedia)
• Activ-Masse – masa aktywna, w postępowaniu upadłościowym uosobnienie majątku dłużnika
• Actuarius – protokolant, pisarz sądowy
• Ad causam – do rzeczy, formuła występująca podczas przesłuchania świadka
• Ad instantiam – na wniosek, na żądanie
• Ad interim – tymczasowo
• Ad mandatum – na rozkaz
• Ad notam – dla pamięci, zanotować sobie coś, żeby nie zapomnieć
• Ad oculos – naocznie, np. komuś ukazać coś wyraźnie (naocznie), klarować
• Ad perpetuam rei memoriam – na wieczną rzeczy pamiątkę, po wsze czasy
• Ad pias causas – w pobożnym celu, zwykle w znaczeniu zapisu (testamentu) na cele dobroczynne, kościelne
• Ad statum legendi – do przeczytania
• Ad tempus – na jakiś czas
• Ad ultimum – ostatecznie, na ostatek
• Addiciren – zasądzić, przyznać (np. prawa)
• Addiction – zasądzenie, przyznanie
• Addictio annorum – usamowolnienie, uznanie za pełnoletniego (także – venia aetatis)
• Adhibenda – akta załączone do sprawy
• akta priora (Vor-Akten)  – priora, wykorzystywane przy korzystaniu z nowozałożonych akt
• Adhibiren (łac. adhibeo) – używać, zastosować
• Adhibition – dołożyć, przedłużać
• adir – lub, dziś – oder
• Adjuciren – uzgodnić sądownie, przyznanie, zasądzenie
• Adjudikation – adjudykacja, przysądzenie komuś dodatkowego prawa drogą orzeczenia sądowego (np. rzeczy ruchomej, nieruchomej)
• Adjuvant – adjuwant, pomocnik, asystent, dawniej często nauczyciel pomocniczy, dziś zwykle lek wspomagający działanie innego medykamentu
• Admission – admiska, zezwolenie, dopuszczenie, pozwolenie; admittiren – zezwalać
• Adressiren – adresować, tytułować (w adresie pisma), sich adressiren – zwracać się do kogoś
• Adulterium – cudzołóstwo; adulteriren – cudzołożyć, złamać przysięgę małżeńską
• Advocat – 1. adwokat; 2. wójt (średniowiecze)
• Aequiriren –  uzyskać, otrzymać, nabyć
• Aequisciren –  zaspokoić
• Aequität – 1. prawość, słuszność; 2. taniość
• Aequivoc – dwuznaczne
• Aerarium – skarb, kasa kościelna
• Affaire – afera: 1. czynność, wykonanie; 2. starcie, walka; 3. sprawa, interes
• Affect – afekt, stan silnego poruszenia (emocji)
• Affectation – afektacja, egzaltacja, przesada w okazywaniu uczuć
• Affection – afekcja, przychylność
• Affectionirt – być komuś oddany, lubić kogoś
• Affinis – szwagier, powinowaty
• Affinität – powinowactwo, pokrewieństwo
• Affirmativ – afirmacyjny, potwierdzający, aprobujący; afirmacja – z łac. affirmare – potwierdzać, zapewniać
• Affixum – afisz, obwieszczenie, plakat; afisz – z łac. affixum, zob. Izba drukarstwa
• Agende – agenda liturgiczna, książka zawierająca modlitwy i przepisy stosowane w praktyce duszpasterskiej, także (katol.) – Ritual
• Agent – agent, odpowiedzialny za prowadzenie spraw (czasem w innym kraju – chargé d’affaires)
• Agentur – urząd agenta
• Aggravation – agrawacja, obciążenie (przed sądem); także – celowe wyolbrzymianie objawów chorobowych
• Aggravations-Gesuch – wniesienie zażalenia
• Aggraviren – obciążać się
• Aggregat – agregat: 1. suma; 2. zbiór rzeczy nie mających wewnętrznie żadnych powiązań
• Agio, agio, aggio – różnica pomiędzy wartością realną i nominalną pieniądza lub papieru wartościowego; wielkość Agio (tej różnicy) określa się mianem Cours (kurs)
• Agnaten – agnat, krewny w linii męskiej
• Agnition – agnicja, uznanie autentyczności, prawdziwości (np. podpisu)
• Agnosciren – uznanie (czegoś za prawdziwe)
• Agnitions-Resolut – sądowne rozstrzygnięcie odnośnie uznania zadłużenia
• Aide –  wsparcie, asystowanie; Aide de Camp – generał adjutant; Aide-Major – adjutant
• Air –  1. poważanie; 2. powietrze; 3. stan
• Ajustiren –  1. szykować, dopasować; 2. załagodzić, wyrównać, czyścić; 3. dojeżdżać; 4. wyszykować się (ubierać)
• Ajustement – ubieranie, wyposażenie (np. żołnierza)
• Al pari – na tym samym poziomie, zgodność kursu waluty z jej parytetem (brak agio)
• Allegat (skrót – alleg.) – alegat, załącznik (dokument) do akt lub innego dokumentu, będący podstawą jego wystawienia; Allegiren – odnosić się do czegoś, powoływać się na coś; loco allegato – na wspomnianym (przytoczonym) miejscu, zob. Alegat (Wikipedia)
• Allianz – alians, sojusz, związek
• Aliiren – związać się, łączyć się
• Allodium – alodium, majątek ziemski wolny od zobowiązań i ciężarów feudalnych; nazywana własnością bezwarunkową lub dziedziczną, zob. Alodium (Wikipedia)
• Allodifikation – przekształcenie dobra lennego we własność (niezależną)
• Allonge – przedłużka blankietu wekslowego, dołączane do weksla w przypadku braku miejsca na wypełnienie
• Allotria – rzeczy, sprawy niezwiązane ze sprawą (z pracą)
• Alluvion – aluwium, osady rzeczne, zob. Aluwium (Wikipedia)
• altarist, Altarherr – altarzysta, też – altarysta, kapłan przypisany do jednego z ołtarzy w kościele, posiadający obowiązek sprawowania kultu przy tym ołtarzu oraz mającym prawo do dochodów ustalonych w akcie fundacyjnym altarii
• Alteration – strach, złość; Alteriren – złościć się, przerażać
• Alveus – 1. koryto rzeki, niecka; 2. ul; 3. plansza do gry
• Amalgamation – amalgamacja, wymieszanie (np. grup etnicznych)
• Amanuensis – pomocnik, pisarz: 1. niewolnik wykonujący wszelkie prace naukowe, pisarskie; 2. uczeń, student wspomagający profesora w pracy badawczej, także młodszy lekarz pomagający starszym stażem
• Ambiren – ubiegać się, starać (o posadę w urzędzie)
• Ambulant – 1. nie posiadający stałego miejsca zamieszkania, włóczęga; 2. będący w podróży
• Ambuliren, Ambulieren – włóczyć się, spacerować
• Amoviren – usunąć, dymisjonować
• Ampel – ampla, z łac. ampulla, ozdobna lampa (olejna) w kształcie podwieszanej misy, także typ abażuru, stosowana już w czasach starożytnych
• Amusement – rozrywka, spędzanie czasu (miłe); sich amüsieren – spędzać miło czas
• Anatocismus – anatocyzm, procent składany, kapitalizacja odsetek (odsetki od odsetek), zob. Anatocyzm (Wikipedia)
• Anbauer – kolonista, osadnik
• Anciennetät – awansowanie po osiągnięciu lat pracy
• anderthalb – półtora
• Anger –  działki przekształcone w łąki, dawna wspólna własność gminy, nie dzielona i nie dzierżawiona dla pojedynczych osób, często z nasadzonymi drzewami owocowymi; potocznie także każde większe miejsce wewnątrz miejscowości porośnięte trawą
• Animus –  zamiar, np. animus injuriandi – zamiar obrażenia kogoś
• Anlieger – komornik
• Annihilation – anihilacja, likwidacja, uchylenie
• anniversarisch – dorocznie
• Anniversarium, Anniversarien – anniwersarium, doroczna msza św. za duszę zmarłego, doroczne wspomnienie (zmarłego)
• Annotiren – adnotować, zanotować, objaśnić (na marginesie), robić przypis
• Annuitäten – annuitet, roczne świadczenia (renta), w zalężności od rodzaju – na czas życia biorcy lub czas określony w latach; zob. Annuitet (wynagrodzenia.pl)
• Antichretischer Vertrag – antychreza, Pactum antichreticum, umowa zastawna na podst. której wierzyciel pobiera owoce (z zastawu) na poczet odsetek; zniesione dla nieruchomości przez napoleoński kodeks cywilny
• Appendix – apendyks, dodatek, załącznik (do książdki – aneks)
• applaniren – splanować, równać, niwelować
• Arendator – arendator, dzierżawca; Arenda – dzierżawa; arendiren – dzierżawić, zob. Encyklopedia staropolska/Arenda (Wikiźródła)
• Armatur – armatura: 1. wyposażenie (urządzenie); 2. uzbrojenie (wojsko); armiren – uzbroić, wyekwipować (w broń)
• Arquebusiren – rozstrzelać, później także – Füssiliren
• Arriergarde – ariergarda, oddział zabezpieczający główne siły z tyłu
• Arriviren –  1. zdarzać się; 2. dotyczyć
• Arrondiren – arondować, zaokrąglać
• Assemble – zgromadzenie osób (elitarne towarzystwo)
• Assentiren – 1. zgadzać się, zatwierdzać; 2. uznanie za porządnego, sumiennego (w służbie wojskowej), aby można było wpisać do rejestru (Asséntliste) i wydać zaświadczenie (Assentschein)
• Assentirung – 1. przyjęcie czegoś; 2. pobór rekryta; asens (zgoda, przyzwolenie)
• Assentplatz – plac do musztry/poborowy (zwrot stosowany na terenie dawnej Galicji)
• Asseriren – asercja, twierdzić (uznawać za prawdziwe); asercja (z łac. assertio) – uznanie za prawdziwe, zob. Asercja (Wikipedia)
• Asserviren – aserwować, przechowywać, zachowywać; Asservandum – coś co ma być przechowywane; Asservata – rzeczy przechowywane
• Assesor – asesor, członek kolegium, zob. także: Asesor (Wikipedia)
• Assiduität – wytrwałość, niezmordowanie
• Assignation – asygnata: 1. dokument uprawniający do nabycia dobra lub stwierdzający dokonanie wpłaty/wypłaty środków; 2. papierowy pieniądz we Francji w latach 1789-1796 oraz w Rosji w latach 1769-1817, zob. Asygnata (Wikipedia)
• Assumiren – zakładać, przyjmować (czyjeś słowo za prawdę); Asumtion – asumcja – przesłanka
• Asthenie – astenia, (z gr. astheneia), ogólne osłabienie, zmęczenie, czasem spowodowane inną chorobą, zob. Astenia (Wikipedia)
• Attachement – 1. załącznik; 2. przywiązanie, przychylność
• Attendiren – atentować, mieć baczenie, być uważnym
• Atention – atencja – uwaga, poważać
• Attentat – atentat: 1. właściwie każda próba osiągnięcia czegoś, często w złym celu; 2. atak na kogoś (osobę publiczną), zamach stanu
•  Attrapiren – atrapować, złapać (kogoś na gorącym uczynku, znienacka)
• Attribuiren – atrybutować, przypisywać (komuś właściwość, cechę)
• Auctor – autor, twórca dzieła, sprawca
• Auditeur, Auditor – audytor: 1. sędzia wojskowy; osoba z wykształceniem prawniczym w dywizji lub pułku przeznaczone do prowadzenia spraw sądowych; 2. zwany także Auscultant – członek kolegium (urzędu), nie posiadający głosu, przygotowujący się do uczestnictwa pełnego
• Aufgebot – 1. wywołanie; 2. zapowiedzi przedślubne
• Aufgebotsvefahren – postępowanie wywoławcze, tj. wezwanie wierzycieli do zgłaszania wierzytelności pod rygorem ich utraty
• Auflassung – powzdanie, przewłaszczenie, przeniesienie własności w przypadku nieruchomości, zob. Orzechowski K., Księgi i akta śląskiej hipoteki jako źródło historyczno-prawne, „Czasopismo Prawno-Historyczne” t. VIII zesz. 1 1956 r.
• Ambulieren – rewaloryzacja
• Augment – powiększenie, rozmnożenie
• augmentiren – pomnażać, wzmacniać
• Auscultant, Auscultator, Ausculator – auskultator, praktykant (zwykle – sądowy), zob. Gerichtsreferendar (Wikipedia)
• Ausführungsgesetz – ustawa wykonawcza
• Ausgedünge – wycug, dożywotne utrzymanie zapewnione przez dzieci dla rodziców, po zrzeczeniu się przez nich gospodarstwa
• Ausschlagung der Erbschaft – odrzucenie spadku
• Austrega – rozstrzygnięcie sądowe (w pierwszej instancji pomiędzy książętami)
• Austrägal-Instanz – instancja rozstrzygająca
• Auszügler – wycużnik, w niektórych częściach G. Śląska także: wymownik, dziś: dożywotnik
• Autodiktatus –  samouk
• Auxilium –  1. pomoc, ochrona, wsparcie; 2. w średniowieczu – podatek nadzwyczajny na rzecz pana (np. dla uwolnienia feudała z niewoli, zwolnienia najstarszego syna ze służby wojskowej, posagu dla córki i in.)
• Avance – awans: 1. zaliczka, 2. awans (zawodowy)
• Avantage – awantaż, korzyść, przewaga
• Avant-propos – przedmowa, wstęp
• Aventure – awantura, przygoda
• Averie – zob. Haverei
• Aversional-Quantum – suma odszkodowania, suma kompensaty
• Avertiren – powiadamiać
• Avertissement – publiczne obwieszczenie (ogłoszenie)
• Avis – awizo, wiadomość, informacja
• Aviso-Brief – przekazanie komuś informacji listownie
• Avociren – wzywać, odwoływać, żądać (zwrotu akt, przywrócenia prawa)
• Avocation – odwołanie (np. zniesienie jakiegoś prawa, uprawnienia)
• Axiom – aksjomat, zasada, podstawa, postulat
• Axiomatisch – nie podlegający dyskusji, prawdziwy, pewny, zob. Aksjomat (Wikipedia)

Litera B

• Babiolen – zabawki
• Bachant – bachant – pijaczyna, opój; bachanalie, bakchanalie – pijatyka
• Bagatellen – drobne sprawy; Bagatell-Sachen – w sądownictwie (XIX w.) sprawy o wartości sporu do 50 talarów; sprawy o mniejszym znaczeniu, dla których stosuje się uproszczone postępowanie
• Banquerout – bankrut – całkowicie niewypłacalny
• Baratto – wymiana towarowa, handel bezgotówkowy
• barok – barokowy – dziwaczny, śmieszny (XVIII w.)
• Batterie – bateria; 1. szereg dział (armat), miejsce ustawienia artylerii; 2. zamknięcie panewki w zamku strzelby
• Bader, Bastober – łaziebnik (cech miejski)
• Bauer – kmieć, siodłak; na terenie Górnego Śląska, w aktach spisanych w języku polskim występuje termin siodłak; zob. Historia chłopów Sląskich, pod red. S. Inglotta, Warszawa 1979
• Bauparzelle, Bauplatz, Baufleck – parcela budowlana
• bekennen – oświadczamy, oznajmujemy
• bene – dobrze; nota bene, notabene – zauważ dobrze (zwróć uwagę, nawiasem mówiąc)
• Benediction – benedykcja – błogosławieństwo; benediciren – błogosławić; Benedicite – błogosławieństwo (modlitwa) przed posiłkiem
• Beneficial-Erbe – spadkobierca, który otrzyma spadek tylko pod warunkiem przyjęcia go z dobrodziejstwem inwentarza
• beneficium appelationis – prawo do odwołania do instancji zwierzchniej
• beneficium deliberandi – czas na zastanowienie się czy przyjąć spadek (XIX w. – 6 tygodni)
• Benefiz – beneficjum (kościelne) – urząd kościelny, beneficjum, dochody z urzędu
• Benevolenz – benewolencja – przychylność, łaskawość
• Benignität – dobroć, łagodność, życzliwość, przychylność; także – wierność, przyjaźń
• Besitzung – posiadłość
• Betise – głupota
• bizarr – bizar – uparty, osobliwy
• Blasphemie – blasfemia – bluźnierstwo
• Blatt – karta; dziś: wykaz (dotyczy akt gruntowych)
• Blattsammlung – dosł. zbiór kart; akta typowe dla sądownictwa (gdzie termin ten powstał), które w swoich regulacjach z 1934 r. rozróżniało akta stałe („feste Akten”) i właśnie „Blattsammlung”. Były to akta, które nie wymagały okładki, ani numeracji kart, jeśli zawierały 1-2 samodzielne pisma. W innym przypadku otrzymywały zwykłą osłonkę (etui), a jeśli miały być wysłane lub obejmowały więcej niż 10 pism wpływających (z konceptami mogło być 20), wówczas były zszywane. Nadal nosiły jednak nazwę „Blattsammlung”. Dopiero powyżej 50 pism otrzymywały okładkę i określenie „feste Akten”; zob. Papritz J., Archivwissenschaft, Bd. 1, Marburg 1998, s. 287.
• blessiren – ranić; Blessirte – ranni; Blessur – rana
• bona – dobra; bonis cediren – cedować dobra, przekazać dobra; bona fide – w dobrej wierze; bona vacantia – dobra opuszczone
• bon-mot – żart
• Bonne – kobieta zajmująca się opieką i wychowaniem dzieci (pomiędzy opiekunką, a guwernantką)
• bon-ton – dobry ton, dobre wychowanie
• Bordell – burdel – dom publiczny
• borniren – ograniczać (kogoś), odgraniczać (teren); bornirter Kopf – bardzo głupi człowiek
• Böschung – nasyp, skarpa (także jego zadaszenie)
• Boullevard – bastion, wał; dziś – miejsce spacerowe w Paryżu (a także w innych miastach, np. w Hollywood)
• bramarbasiren – przechwalać się; Bramarbas – chwalipięta, osoba która więcej obiecuje niż jest w stanie zrobić
• Bravour – brawura – odwaga, dzielność; dziś – działanie nieprzemyślane, popisywanie się odwagą
• brevi manu – z łac. – dosł. krótką ręką, czyli bez zbędnych formalności, zwykle odpowiedź umieszczano na tej samej karcie, która zawierała prośbę, wniosek
• brillant – lśniący, połyskujący
• brodiren – wyszywać
• broschiren – broszurować – zszywać (arkusze papieru); Broschüre – broszura
• Brouillon – brulion – pierwszy projekt pisma lub rysunku, koncept
• Bulletin – biuletyn – pismo wydawane codzienne z informacjami
• Bureau – 1. biuro – pomieszczenie registratury urzędu; wszelkie pomieszczenia urzędowe; cały urząd; 2. biurko – bardzo eleganckie biurko, z wieloma szufladami, półkami itp.

Litera C

• Cabinetsordre – rozkaz gabinetowy – rozkaz pochodzący bezpośrednio od księcia (przez niego sygnowany), zwykle za pośrednictwem jego rady gabinetowej (ministrów, radców – kontrasygnata)
• Cadaver – kadawer – zwłoki ludzkie lub zwierzęce (jeszcze nie w stanie rozkładu)
• Cahier – kajet – zeszyt, notatnik
• Calamitäten – nieszczęście, nędza, bieda
• Calefaktor – kalefaktor – palacz, nadzorca; dawniej w szkole klasztornej był to ubogi uczeń, który w zamian za utrzymanie wykonywał prace porządkowe, palił w piecu itp.
• calmiren – uciszyć, uspokoić; calmirende Mittel – środek przeciwbólowy, przeciwskurczowy
• Campement – obóz polowy; campiren – mieszkać pod namiotami (wojsko)
• candiren – kandyzować – konserwować; przesłodzić – jako forma konserwacji owoców przez wielokrotne smażenie w słodkim syropie
• Canon – kanon; 1. reguła, zasada; 2. spis ksiąg kanonicznych; 3. roczne opłaty
• Cap, Capo – 1. przedgórze; 2. przylądek
• capable – zdolny, zręczny, pilny
• Capacité – zdolność, uzdolnienie
• capriciös – uparty, uporczywie
• caressiren – karesować – pieścić, (też schlebiać)
• Carga – kargo, cargo; pierwotnie – niewielki ładunek przenoszony np. przez muła, później jednostka objętości lub ciężaru w Hiszpanii, Meksyku; spis ładunku statku kupieckiego, z czasem – sam ladunek
• Carmen – wiersz (wszelkiego rodzaju twórczość poetycka); pieśń, śpiew
• causiren – spowodować; Causa – przyczyna, powód; causa litis (causa litigandi) – przyczyna sporu
• caustisch – kaustyczne – żrące, palące; satyrycznie, oszczerczo
• caute – przezornie, ostrożnie
• Cautel – uwaga, przezorność, środki bezpieczeństwa
• Cavent – poręczenie; caviren – poręczać (za kogoś, coś)
• censiren – cenzurować – oceniać (czy nadaje się do opublicznienia); Censor – cenzor
• cerniren – cernować – otoczyć bez formalnego oblężenia (wojsk.); obserwować, postrzegać
• Circulation – cyrkulacja – obieg
• circuliren lassen – puścić w obieg
• Circular-Rescript – rozporządzenie okólne
• Circumferenz – obwód
• Circumspection – rozwaga, przezorność, ostrożność
• cito – szybko, niezwłocznie; citissime – jak najszybciej
• clariren – oclenie towarów załadowanych na statku
• Clementinae, Klementinen – Klementyny – zbiór prawa kanonicznego – Corpus juris canonici
• Clenodia – klejnoty – herby, znaki, clenodium; 1. klejnot, biżuteria – kosztowna rzecz, kunsztownie wykonana lub jej część; 2. klejnot w pełnym herbie; 3. drobne, uboczne części szlachtowanych zwierząt; 4. pożytki z niewielkiego ogródka (działkowego)
• Coadjutor – koadiutor – prawnie ustanowiony następca wyższego duchownego (np. biskupa); także – pomocnik ordynariusza, biskup tytularny
• Codicill – kodycyl
• Cognat – kognat – krewny w lini żeńskiej lub męskiej (po matce lub ojcu)
• coincidiren – koincydować – zbiegać się (jedno w drugie), nakładać się; koincydencja – zbieżność zdarzeń, zbieg okoliczności
• Coitus – koitacja – kopulacja, akt płciowy
• Collaterales – krewny w lini bocznej (rodzeństwo i dalsi krewni)
• collationiren – kolacjonowanie – porównanie (np. odpisu z oryginałem)
• Colli – wiązka, paczka, kawałki
• colludiren – porozumienie w celu oszukania kogoś
• Combattanten – kombatanci; kombatant – dosł. towarzysz broni; część wojska używana do działań zaczepnych (do walki), w odróżnieniu od Nichtcombattanten – lekarzy, taboru itd.
• Comitat – towarzystwo
• comitiren – towarzyszyć
• Comminatio – groźba, zagrożenie; sub comminatione – pod groźbą
• commissarius loci – komisarz, radca podatkowy (skarbowy); sprawował nadzór nad miastami akcyzowymi (nad magistratem, który mu bezpośrednio podlegał); stał na czele departamentu, na które dzieliły się Kamery (w Kamerze wrocławskiej w 1804 r. było ich 7, w głogowskiej – 3
• Commission – 1. zlecenie; 2. zleceniobiorcy; 3. komisja; committiren – zlecać
• Committent – zleceniodawca
• Communio bonorum – wspólnota dóbr
• Commun-Masse – wspólna masa upadłościowa
• Comparatio – komparacja – porównanie; Comparatio literarum – porównanie charakteru pisma
• Comparent – komparent – osoba, która stawiła się przed sądem, została wciągnięta do protokołu, strona w procesie lub umowie; komparycja – stawienie się przed sądem
• Compensation – kompensacja – wzajemne zniesienie (równoważenie)
• Complicen – współwinny, współsprawca
• Complicität – współwina
• Complott – spisek, zmowa; complottiren – spiskować
• Comprehension – pojęcie
• Comptant – gotówka
• Comptoir, Conotr – pomieszczenie, w którym prowadzi się buchalterię (księgowość), czasem też kasę; Comptoirist, Contorist – buchalter
• Computation – komputacja – obliczenia; computiren – dodawać, sumować, obliczać
• Comtesse – komtesa – hrabina; używane szczególnie wobec niezamężnych
• Conat – próba, wysiłek
• concediren – przyznawać, pozwalać; Concession – koncesja, pozwolenie
• Conception – 1. koncepcja, ujęcie, zredagowanie jakiegoś pisma; 2. poczęcie (dziecka lub powstanie idei); 3. pojęcie, przedstawienie
• concerniren – dotyczyć
• concertiren – uzgodnić, omówić; de concert – po ustaleniu
• Concipient – koncypient – osoba sporządzająca koncept (projekt pisma), zwykle początkujący urzędnik, kancelista
• concis – koncis – krótko, zwięźle; Concision – zwięzłość, lakoniczność
• Concordie – konkordia – zgoda
• concordiren – konkordować – zgadzać się; concordat cum originali – zgadza się z oryginałem (formuła uwierzytelniająca przy odpisach)
• concurriren – konkurować; 1. zbiegać się (w jednym miejscu); 2. konkurować (ze sobą)
• Concursus, Conkurs – spotkanie wierzycieli dłużnika; Concurs-Masse – majątek dłużnika (masa upadłościowa); Konkurs – upadłość
• Concussion – wymuszenie korzyści groźbą niezgodną z prawem (zagrożenie życia, sfałszowany akt prawny itd.)
• Condemnation – kondemnacja; 1. skazanie; 2. uznanie statku za niedatny do żeglugi
• condemniren – skazywać, potępiać
• Conditio – warunek; Conditionell – warunkowy; conditio sine qua non – warunek konieczny
• Conditor – cukiernik
• condoliren – składać kondolencje; Condolenz – kondolencje
• Condominium – kondominium – współwłasność (zwykle kilku osób nad tym samym terytorium); Condominus – współwłaściciel
• Conduct – kondukt – towarzyszenie, eskorta; Salvus conductus – list żelazny
• Conducteur – konduktor – przewodnik, towarzysz, nadzorca
• Conductio – wynajem, dzierżawa
• Conduite – zachowanie, sprawowanie (sposób bycia, cechy charakteru)
• Conduiteuliste – tabelaryczny wykaz umiejętności, zachowań, cech urzędnika, oficera, kandydata na określone stanowisko
• Conduitenkarte – świadectwo moralności (zachowania się)
• Confession – konfesja – wyznanie; confitiren – wyznawać (np. wiarę)
• Confitent – konfident (ten, który komuś coś wyznaje, ujawnia; zob. też Confidenz); też – chrześniak; Confessa – wyznania
• Confessionarius – spowiednik
• Confidenz – konfidencja – poufałość, zaufanie; Confident – zaufany, bliski
• confirmiren – konfirmować – potwierdzać; Confirmation – zatwierdzenie (np. na urząd)
• Confluxus, Confluenz – zbieg; confluiren – zbiegać się
• conform – takie same, jednakowe
• Confort – wzmocnienie; confortiren – krzepić, pocieszać
• Confrater, Confrator – konfrater; 1. towarzysz, kamrat; 2. członek bractwa
• confudiren – konfudować; 1. gmatwać, pomieszać; 2. wprawiać w zakłopotanie
• confuss – 1. zawiły, skomplikowany; 2. zakłopotany
• Confusion – 1. zamieszanie; 2. konsternacja, zakłopotanie
• confutiren – konfutować; 1. obalić, odeprzeć; 2. udowodnić; Confutatio – konfutacja, odparcie
• congruiren – pokrywać się, równoważyć, porozumieć, uzgadniać; Congruenz – równoważenie, zgodność
• conjugal – małżeński; Conjugium – małżeństwo
• conjungiren – łączyć się, jednoczyć, sprzysiężać; Conjurant, Conjurat – sprzysiężony (np. spiskowiec)
• Connaissance – 1. znajomość; 2. wiedza; 3. rodzaj tropu (odcisk kończyn) jelenia odbiegający od normy
• conniviren – pobłażać; Connivenz – wyrozumiałość
• Connossement – konosament – morski list przewozowy
• Connotations-Termin – termin na zgłoszenie wszelkich wierzytelności w postępowaniu upadłościowym
• Connubium – 1. zawarcie małżeństwa; 2. prawo (zdolność) poślubienia kogoś
• Consanguinetät – związek krwi, niem. Blutsfreunschaft
• conscribiren – konskrybować – dokonać zaciągu do wojska, zapisać; Conscription – konskrypcja – zaciąg, pobór, zapisanie (też: Musterung, mustern)
• consertiren – zgadzać się; Consens – zezwolenie, zgoda
• consideriren – konsyderować; 1. rozważać; 2. poważać
• considerable – znaczne, poważne
• consigniren – konsygnować; ogólnie – oznaczyć, zapisać; 1. przekazać za pokwitowaniem; 2. złożyć jakąś kwotę (sumę); 3. wyznaczyć wojsku miejsce postoju
• consistent – spoisty, zwarty, trwały, lepki; Consistenz (konsystencja) – spoistość
• Consistorium – konsystorz; 1. dawn. w Kościele katolickim – kuria biskupia; 2. w Kościele ewangelickim – najwyższa władza administracyjna i sądowa
• Consolation – konsolacja – pociecha, otucha, też – poczęstunek po pogrzebie (stypa)
• Consorten – towarzysze, wspólnicy, współoskarżyciele lub współwinni
• Consortium – wspólnota, spółdzielnia, także – małżeństwo
• conspiriren – konspirować, spiskować
• constatiren – konstatować, ustalić fakty, potwierdzić, zatwierdzić
• constituiren – konstytuować, kształtować, określać, ustalać
• Consul – konsul; 1. burmistrz, członek zarządu rady; 2. agent handlowy
• Consulent – doradca, radca prawny, adwokat
• consuliren – pytać o radę
• consultation, consultatio – omówić, debatować, rozważyć, poradzić
• Consultator – konsultator – pytający o radę
• consultiren – omówić
• consumiren – konsumować; 1. zakończyć, dokonać, spełnić, – od Consummation – dokonanie, spełnienie; 2. spożyć, – od Consumtion, Consumo – zużycie, zaspokojenie ostateczne
• Consumtibilien – rzeczy, towar przeznaczony do spożycia, wykorzystania (dobra konsumpcyjne)
• Contagion – zarażenie, epidemia; contagiös – zaraźliwy
• Contant, per contant – gotówka, gotówkowo; contante Zahlung – zapłacić w gotówce
• content – kontent – usatysfakcjonowany; contentiren – zaspokoić
• Contenta – treść (książki, listu itp.)
• contestiren – kontestować – toczyć spór, kwestionować; poświadczyć przez świadków (lub inny dowód), odpowiadać na skargę
• Contestation – spór
• contestabel – sporny
• Context – kontekst – treść (książki, listu); w dyplomatyce – jedna z części dokumentu (okoliczności wystawienia)
• Contrabuch – księga z wpisami kontrolera księgowego (buchaltera); także – Gegenbuch
• Contradiction, Contradition – kontradykcja – protest, sprzeciw; Contradiktorisches Verfahren – postępowanie umożliwiające wypowiedzenie się obydwu stronom
• contrahiren – kontraktować – zawierać umowę, negocjować; Contrahent – zawierający kontrakt, negocjator
• contraponieren, kontraponieren – sprzeciwiać się, oponować; zestawić (np. dane w bilansie)
• contrasigniren – kontrasygnować – złożenie drugiego podpisu dla uprawomocnienia pisma (dokumentu, aktu)
• contraveniren, controveniren – naruszać (przepisy)
• Contravenienz – wykroczenie, przekroczenie przepisów
• Contrefait, Conterfei – wizerunek, odwzorowanie, obraz, kopia (mimetyczne – naśladujące), portret osoby; conterfeien – odwzorować, portretować; Conterfaitmünzen – moneta z wizerunkiem np. księcia
• Contumacia – 1. niestawienie się na wezwanie sądu; 2. kwarantanna
• conveniren – pasować (być znośnym), porozumieć się
• Convivium – uczta, biesiada
• convociren – konwokować – zwoływać, wzywać; Convocation – wezwanie (np. wierzycieli w postępowaniu upadłościowym)
• Convolut – wiązka, paczka (związana razem wiązka pism), zwój pism
• Copialien – opłaty za odpisy
• copiös – liczne
• Copulation – małżeństwo, ślub, zawarcie małżeństwa
• copuliren – zawierać małżeństwo (poślubiać, wychodzić za mąż)
• Correferent, Korreferent – koreferent – referent wspomagający, kontrolujący
• correus (Correa) – współwinny (współwinna); correal – być współwinnym
• Courant – 1. bieżące, obiegowe (np. czasopismo, moneta); 2. gruba moneta srebrna
• Courtage – kurtaż – prowizja maklerska
• couvertiren – zamykać, wkładać; Couvert – koperta
• Crimen – przestępstwo, zbrodnia
• Criminalist – kryminalistyk – znawca, nauczyciel prawa karnego
• Cultus – kult, zwyczaje (obrzędy) religijne
• Curator – kurator
• Curialien – formalności, tytulacja, zasady postępowania w urzędzie, sądzie
• Curialsystem, Curial-Stil – system kurialny, styl kurialny – system konstruowania pism w kancelarii (styl charakterystyczny dla danej kancelarii), stosowanie tytulacji w pismach
• Curie, Curia – kuria – dwór, ratusz, kapituła, dwór papieski lub biskupi, część zgromadzenia głosujących (np. sejmu śląskiego w czasach habsburskich)
• cursorisch – pobieżnie; w czytaniu tekstów w obcym języku tłumaczenie tylko z kontekstu (bez szczegółowego tłumaczenia poszczególnych słów); odwrotność tostatarisch – wolniej, krok po kroku, tłumacząc i wyjaśniając każdy element
• Cursus – kurs (kurs nauki, studiów)
• Custos – kustosz – strażnik; zwierzchnik (biblioteki, muzeum)
• czal – miara, liczba (dziś – Zahl)
• czinse, Zinse – czynsze