Niemieckie aktoznawstwo (także – nauka o aktach; Aktenkunde, Aktenlehre) jest częścią nauk pomocniczych historii, na którą – ze zrozumiałych względów – kładzie się o wiele większy nacisk niż na dyplomatykę (tj. naukę o dokumencie średniowiecznym). Dziedzina ta zajmuje się formami i procesem powstania późnośredniowiecznych i nowożytnych akt, koncentrując się na […]
Aktoznawstwo
9 wpisów
Na wstępie należałoby zdefiniować główny przedmiot aktoznawstwa, czyli akta w ujęciu niemieckim (co nie oznacza, że odbiegającym znacząco, lub w ogóle od ujęcia polskiej archiwistyki)1 . Akta (w liczbie mnogiej) – na podstawie Polskiego Słownika Archiwalnego z 1974 r.2 – to dokumentacja twórcy zespołu powstała w wyniku jego działalności, utrwalona […]
Ojczyzną papieru są Chiny, gdzie w grobowcach ówczesnej dynastii Han (180-50 p.n.e.) odnaleziono prawdopodobnie najstarszy papier, wytworzony z konopi. Stosowano wówczas różne materiały do jego produkcji, które nie zawsze miały zadowalającą jakość. Dopiero w 105 r. n.e., gdy Cai Lun kancelista na dworze cesarza He Di z dynastii Han uzyskał […]
Pierwsze kilkaset lat dziejów papieru to dzieje papieru czerpanego. W zależności od zastosowania, używano papieru różnej jakości. Rodzaje papieru czerpanego Najgorszy (barwy szaroniebieskiej) używany był do sporządzania konceptów oraz kopert. Papier lepszej jakości, tzw. kancelaryjny (barwy beżowobrązowej), na którym często widoczne są ślady sita czerpaka stosowany był do czystopisów. Najwyższej […]
Najstarsze formaty arkuszy były zbliżone do wymiarów sita czerpaka i osiągały zwykle wymiary ok. 40 x 50 cm. Arkusz taki był następnie składany wpół, tworząc 2 karty (4 strony). Jeśli karta nie była zaginana, ale zapisana od razu na całej powierzchni, nazywamy to sposobem dokumentowym (Patentweise). Folium (Folio) – arkusz […]
Zaczęto stosować go w całej Europie w XVII-XVIII wieku. Celem było uzyskanie dodatkowych dochodów skarbu państwa. W zależności od rodzaju rozpatrywanej sprawy, stosowano zróżnicowane taryfy, co oznaczano odpowiednim stemplem w górnej części karty. Tego rodzaju papier musiano zawsze stosować, gdy osoba prywatna zwracała się do urzędu państwowego, jak również, gdy […]
Stosowano kilka podstawowych form zamknięcia pisma (kopertowania): samo złożenie karty zapisanej – po złożeniu – po wewnętrznej stronie; zapieczętowanie; adres umieszczony na drugiej stronie karty (po złożeniu na zewnątrz). Powszechne w folio formatach (tekst na pierwszej stronie, adres na ostatniej) aż do XVIII w. Źródło: Lak (Wikipedia) włożenie arkusza do koperty; […]
Pisma otwarte (litterae pattentes) Cechuje je wola publikacji nadawcy, który zamierza dotrzeć do szerokiego grona odbiorców (upublicznić treść) przy czym może wskazywać na pojedynczego adresata. Jeśli pismo takie zawiera dodatkowo środki uwierzytelniające, wówczas zmienia się ono w kierunku dokumentu ustanawiającego prawo (zachowując podstawowe formy pisma). Stosowanie takich form przez rządzących […]
Układ formalny pisma rozwinął się z szablonu dokumentu średniowiecznego, zachowując generalnie jego trzy podstawowe części, tj. protokół, kontekst i eschatokół. Zamknięte pismo ekspediowane tj. wychodzące na zewnątrz (extern) przejęło z szablonu dokumentu określone jego części. Nie zawsze występują one w tej samej kolejności, jak w dokumencie. Z kolei wychodzące na […]